 |
| Πάουλ Κλέε: Χρυσόψαρο |
Γράφει ο Ράσκιν το 1857 στο Elements of Drawing όσον αφορά τα θερμά και τα ψυχρά χρώματα:
«Μία από τις πλέον προσφιλείς δοξασίες των σύγχρονων θεωρητικών του χρώματος είναι ότι τα “θερμά χρώματα” (κόκκινα και κίτρινα) “προβάλλονται” ή εκφράζουν εγγύτητα, ενώ τα ψυχρά χρώματα (μπλε και γκρίζα) “υποχωρούν” ή εκφράζουν απόσταση. Αυτό είναι τόσο μακριά από την πραγματικότητα, όσο και η απόσταση που εκφράζουν τα χρυσά και τα πορτοκαλιά του ουρανού το δείλι. Τα χρώματα, ως χρώματα, δεν εκφράζουν απόσταση σε ΟΠΟΙΟΝΔΗΠΟΤΕ βαθμό. Είναι η ποιότητά τους (όπως το βάθος, η λεπτότητά τους κλπ) που εκφράζει την απόσταση, και όχι η απόχρωσή τους. Ένα γαλάζιο κουτί που είναι στο ίδιο ράφι με ένα κίτρινο δεν θα φαίνεται ούτε πόντο πιο μακριά. Ένα κόκκινο ή πορτοκαλί σύννεφο όμως ψηλά στον ουρανό θα φαίνεται πάντα να είναι πιο μακριά από ένα γαλάζιο σύννεφο που είναι κοντά σε εμάς, όπως άλλωστε και είναι στην πραγματικότητα. Αληθεύει ότι σε ορισμένα αντικείμενα το μπλε είναι σημάδι απόστασης.
Αυτό όμως όχι επειδή το μπλε φαίνεται να υποχωρεί, αλλά επειδή η ατμοσφαιρική αχλύ είναι γαλάζια και συνεπώς όποιο θερμό χρώμα δεν έχει αρκετή ένταση για να την διαπεράσει πέφτει τονικά ή χάνεται στο γαλάζιο της. Αυτό όμως δεν καθιστά το γαλάζιο το χρώμα της απόστασης, όπως δεν είναι και το καφέ το χρώμα της απόστασης, επειδή οι πέτρες όσο πιο βαθειά είναι στο βούρκο, τόσο πιο καφετιές θα φαίνονται. Ή το κίτρινο επειδή τα αντικείμενα στην ομίχλη του Λονδίνου φαίνονται πιο κίτρινα όσο πιο μακριά είναι. Ούτε το γαλάζιο, ούτε το κίτρινο, ούτε το κόκκινο έχουν αφ' εαυτού την παραμικρή δυνατότητα να εκφράσουν εγγύτητα ή απόσταση, παρά μόνο υπό συγκεκριμένες συνθήκες κάθε φορά και σε συγκεκριμένο σημείο. Έτσι, το έντονο πορτοκαλί σε ένα πορτοκάλι είναι σημάδι εγγύτητας, γιατί αν τοποθετήσεις το πορτοκάλι πιο μακριά, το χρώμα του δεν θα φαίνεται τόσο έντονα. Το ζωηρό όμως πορτοκαλί στον ουρανό είναι σημάδι απόστασης, γιατί δεν υπάρχει πορτοκαλί σε σύννεφα που είναι κοντά σε εμάς. Παρομοίως, το μωβ σε μια βιολέτα ή έναν υάκινθο είναι σημάδι εγγύτητας, γιατί όσο πιο κοντά τα κοιτάς τόσο περισσότερο μωβ βλέπεις.
Το μωβ όμως στα βουνά είναι σημάδι απόστασης, γιατί ένα βουνό κοντά σε εμάς δεν είναι μωβ, αλλά πράσινο ή γκρίζο. Για την ακρίβεια, θα μπορούσαμε γενικά να δεχτούμε ότι τα απαλά ή αχνά χρώματα εκφράζουν λίγο ως πολύ απόσταση, ενώ τα έντονα ή σκούρα εγγύτητα. Ακόμα όμως και αυτό δεν ισχύει πάντα. Λόφοι καλυμμένοι με ρείκια συνήθως έχουν από κοντά ένα αχνό και απαλό μώβ, ενώ από μακριά ένα έντονο και σκοτεινό μωβ. Το ροδοκόκκινο φως του ηλιοβασίλεματος στο χιόνι είναι αχνό στα πόδια μας, αλλά έντονο και γεμάτο στο χιόνι από μακριά. Και τα πράσινα νερά των Ελβετικών λιμνών είναι αχνά όταν τα βλέπεις στα καθαρά κύματα της ακτής, αλλά βαθιά σαν σμαράγδι που στραφταλίζει στον ήλιο δέκα χιλιόμετρα από την ακτή. Σε κάθε περίπτωση, όταν μπροστά το φως είναι δυνατό, με νερό ή λευκές επιφάνειες τριγύρω που προκαλούν έντονες αντανακλάσεις, όλα τα χρώματα στα κοντινά αντικείμενα μπορεί να φαίνονται εξαιρετικά ντελικάτα, αχνά κι ευαίσθητα. Ενώ όταν το φόντο είναι στη σκιά μπορεί τα αντικείμενα στο προσκήνιο να προβάλλονται ανάγλυφα μπροστά από ζωηρά μωβ, μπλε, πράσινα ή ουλτραμαρίνες. Έτσι συνολικά, είναι μάλλον ανώφελο και παράδοξο να περιμένει κανείς βοήθεια από τους νόμους της “ατμοσφαιρικής προοπτικής”.»
