Το ανάστημα του δασκάλου: μια μνήμη

...αρχές της δεκαετίας του '90. Μια αίθουσα διδασκαλίας φίσκα -100 άτομα- κι ένας μικροσκοπικός ηλικιωμένος ανθρωπάκος μπαίνει για το πρώτο μάθημα της χρονιάς στην Ιστορία της Τέχνης και την Αισθητική της εικόνας. Συστήνεται. Τον λένε Σπύρο Κουκουλομάτη και είναι ζωγράφος. Αφού αυτός θα είναι ο δάσκαλός μας για τα επόμενα τρία χρόνια, οφείλει να συστηθεί με τον δικό του τρόπο. Παρουσιάζοντας το ζωγραφικό του έργο.

...αρχίζει η προβολή των σλάιντς, όπου διάφορες αναπάντεχες εικόνες διαδέχονται η μία την άλλη. Γνωρίζαμε τι είναι ο σουρεαλισμός, αλλά σε κάθε περίπτωση το έργο του μάς ξένισε, μάς φάνηκε αλλόκοτο. Περίεργοι σουρεαλιστικοί πίνακες με διάφορους συμβολισμούς. Όσο τρέχανε τα σλάιντς στην οθόνη, τόσο το κλίμα μέσα στην αίθουσα άλλαζε. Την σιγή διαδέχτηκε ένας βόμβος που μέσα σε λεπτά έγινε σούσουρο. Θες ήταν η τεχνοτροπία του έργου του, θες οι ερμηνείες και οι συμβολισμοί, σίγουρα ήταν κάτι πολύ έξω από αυτά που είχαμε συνηθίσει. Το σούσουρο έγινε γέλιο και ειρωνία και ξαφνικά όλο το αμφιθέατρο γελούσε, σχολίαζε με ένα τρόπο που άγγιζε σχεδόν τον χλευασμό. Κι όμως, ο μικροσκοπικός εκείνος ανθρωπάκος δεν ταράχτηκε στο παραμικρό, παρά συνέχισε απτόητος την παρουσίασή του με εκείνη την αταραξία που φαντάζεται κανείς μόνο στον Βούδα. Μέσα σε λίγο λεπτά, ο κουρνιαχτός είχε καταλαγιάσει, η παρουσίαση ολοκληρώθηκε κανονικά στην προγραμματισμένη της ώρα και έκτοτε και για όλη την υπόλοιπη χρονιά εκατό άτομα κρεμόντουσαν κυριολεκτικά από τα χείλη του. Ήταν το μόνο μάθημα σε όλη τη σχολή που είχε τόση και σταθερή συμμετοχή.

Αυτός ήταν ο Σπύρος Κουκουλομάτης. Ένας δάσκαλος και ζωγράφος, του οποίου το έργο σήμερα παραμένει άγνωστο. Μια αναζήτηση στις διαδικτυακές μηχανές αναζήτησης δίνει πολύ πενιχρά αποτελέσματα.

Κι όμως, θα ήθελα πάρα πολύ να βρισκόμουν ξανά σ' αυτή την παρουσίαση.

Το μοναδικό έργο του δασκάλου που μπόρεσα να εντοπίσω στο διαδίκτυο.

Υστερόγραφο 2/11/2012: Εντοπίστηκε στο ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ ένα επεισόδιο της εκπομπής ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ με αφιέρωμα στο Σπύρο Κουκουλομάτη. Μπορείτε να το παρακολουθήσετε εδώ.

Για τις γενικές και τις ειδικές αλήθειες

    Στο δεύτερο μέρος του πρώτου τόμου των Σύγχρονων Ζωγράφων, ο Ράσκιν παρουσιάζει μια σειρά επιχειρημάτων για τη σημασία που έχουν στη ζωγραφική οι ειδικές αλήθειες έναντι των γενικών  προκειμένου να υπερασπιστεί το έργο του Τέρνερ. Ο Τέρνερ όντας ανεξάντλητος σε φαντασία και ευρηματικότητα δεν ήταν εύκολο να καταταχτεί σύμφωνα με τα στερεότυπα της εποχής του και οι σύγχρονοί του προτιμούσαν να βλέπουν συνέχεια το ίδιο και το ίδιο στα έργα του Κλωντ Λωρραίν και του Πουσέν στο όνομα της γενικής αλήθειας που είχε ενστερνιστεί και διαδώσει ο πρώτος ακαδημαϊκός, o Σερ Τζόσουα Ρέυνολντς, παρά την ευρηματικότητα του Τέρνερ, το έργο του οποίου παρουσίαζε τη φύση και το φως της μέσα στις αέναες μεταβολές τους.

   'Ετσι ο Ράσκιν στους Σύγχρονους Ζωγράφους καταδεικνύει με διάφορα επιχειρήματα (βλ. Modern Painters vol 1, Part II, Section I, Chapter 3) πως οι γενικές αλήθειες δεν είναι σημαντικότερες από τις ειδικές ή τις μικρότερες αλήθειες.

   Υπάρχει όμως και άλλος ένας λόγος που συνηγορεί υπέρ αυτού: οι ειδικότερες ή μικρότερες αλήθειες, οι «λεπτομέρειες», παρουσιάζουν τη γενικότερη αλήθεια στην πληρότητά της. Η γενική αλήθεια μαζί με τις ειδικές είναι γενικότερη της γενικής αλήθειας που αγνοεί τα επιμέρους.