Η έκλειψη

Turner: Colchester, Essex (1826), Courtauld Institute

    Ο παραπάνω πίνακας είναι μια ακουαρέλλα του Τέρνερ από τη σειρά χαρακτικών και υδατογραφιών Picturesque Views in England and Wales που εκδόθηκαν σταδιακά την περίοδο 1825-1838. Μερικοί εικάζουν ότι πρόκειται για τοπίο στο σεληνόφως. Μια σύγκριση όμως με άλλα νυχτερινά έργα του Τέρνερ αποδεικνύει ότι αυτό μάλλον δεν ισχύει. Το πιθανότερο είναι ότι πρόκειται για μια έκλειψη ηλίου. Αυτό συνάγεται από τον φωτισμό, την παλέττα, αλλά και τις κινήσεις των τεσσάρων ανθρώπινων μορφών που φαίνονται να αντιμετωπίζουν το φαινόμενο με το ανάλογο δέος, σηκώνοντας τα χέρια ψηλά στον ουρανό και τρέχοντας πανικόβλητοι. Δυστυχώς, τα αστρονομικά δεδομένα στη διάθεσή μας μαρτυρούν ότι δεν έγιναν ηλιακές εκλείψεις τον 19ο αιώνα ορατές στη Μεγάλη Βρετανία. Το επιστημονικό ενδιαφέρον όμως της εποχής για τέτοια φαινόμενα ήταν μεγάλο, οι Βρετανοί είχαν αποικίες σε όλο τον κόσμο και η σχετική επιστημονική φιλολογία της εποχής άκμαζε. Ταυτόχρονα, οι αστρονομικές αποστολές από τη Βικτωριανή Αγγλία για την παρακολούθηση και καταγραφή των ηλιακών εκλείψεων αφθονούσαν. Άρα, αυτό ενισχύει τη δεύτερη εκδοχή που υποστηρίζουν μερικοί ιστορικοί ότι ο Τέρνερ φώτισε τη σκηνή από τη φαντασία του. Κι εδώ συμπληρώνω εγώ ότι καθώς ο καλλιτέχνης είχε μεγάλη φαντασία, αλλά και εξονυχιστική γνώση των φαινομένων του φωτός στη φύση, τα οποία άλλωστε μελετούσε όλη του τη ζωή, δεν είναι διόλου απίθανο σ' αυτόν τον πίνακα να κατέγραψε την δική του εκδοχή μιας ηλιακής έκλειψης έτσι όπως την οραματίστηκε η φαντασία του με την βοήθεια των άφθονων επιστημονικών περιγραφών του φαινομένου που κατέφταναν στην Αγγλία εκείνη την περίοδο απ' όλο τον κόσμο. Αν είναι έτσι, τότε έχουμε στη διάθεσή μας μια από τις ελάχιστες καλλιτεχνικές απεικονίσεις του φαινομένου.

Βιβλιογραφία:

• Eric Shanes (1979): Turner's Picturesque Views in England and Wales 1825-1838, Chatto & Windus
• Alex Pang (2002): Empire and the Sun, Victorian Solar Eclipse Expeditions, Stanford University Press