Τέρνερ: ο πρώτος σύγχρονος

Regulus (1828)

Οι Άγγλοι τον θεωρούν τον εθνικό τους ζωγράφο και έδωσαν το όνομά του στο σημαντικότερο βραβείο της σύγχρονης Βρετανικής τέχνης, το περίφημο Turner Prize.  Πολλά έχουν ειπωθεί για τον Τέρνερ και την επιρροή του στη σύγχρονη ζωγραφική, όμως η σημασία και η νεωτερικότητα του έργου του δεν φαίνεται να έχει ακόμα αποκρυσταλλωθεί πλήρως. Τουλάχιστον, όχι καθολικά. Αν υπήρξε όμως ένας ζωγράφος που ήταν και είναι σύγχρονος με όλη τη σημασία της λέξης, αυτός ήταν ο Τέρνερ. 

   Ο Τέρνερ είναι ο πρώτος που ανέστησε το χρώμα από τα βαθιά σκοτάδια στα οποία το είχε ρίξει η Ολλανδική Σχολή με το μπιτούμ και τα κίτρινα βερνίκια. Αυτός ήταν ο πρώτος που πέταξε από την παλέτα του τα γαιώδη χρώματα, είδε το χρώμα στις σκιές, και χρησιμοποίησε την αντιπαραβολή θερμών-ψυχρών για τη δημιουργία αντιθέσεων και πλαστικότητας.

Λίμνη Κωνσταντίας (1842)

   Ο Τέρνερ είναι ο πρώτος που μελέτησε την επίδραση του φωτός και της ατμόσφαιρας πάνω στο χρώμα και τη φόρμα. Αυτός ήταν ο πρώτος που μελέτησε το χρώμα συστηματικά και επιστημονικά με βάση τις θεωρίες του Γκαίτε, στις οποίες όμως ποτέ δεν υποτάχτηκε. Αντιθέτως, τις μελέτησε και τις χρησιμοποίησε μόνο όπως του υπαγόρευε το καλλιτεχνικό του αισθητήριο και το μάτι του. Ο Τέρνερ είναι ο πρώτος που εξαύλωσε τις μορφές της φύσης μέσα στο φως, δείχνοντας το δρόμο προς την αφαίρεση. Αυτός ήταν ο πρώτος αφαιρετικός. Έχοντας κατακτήσει ήδη από παιδάκι τις τεχνικές της νατουραλιστικής απεικόνισης, το ηλιακό φως σκάει εκτυφλωτικά πάνω στους πίνακές του, ανυψώνοντας την ύλη μέσα από ουράνιους τόνους προς τα πάνω, με τον ίδιο τρόπο που τα επτά χρώματα του πρίσματος ενώνονται και ξαναγίνονται λευκό φως όταν περάσουν για δεύτερη φορά από το πρίσμα που τα γέννησε, αυτή τη φορά με ανοδική πορεία. Έτσι, δεν πρέπει να μάς προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι στο νεκροκρέβατό του λέγεται ότι σιγοψιθύρισε "ο ήλιος είναι θεός."

Μπαίνοντας στη Βενετία (1843)

 

Λωζάννη: Ηλιοβασίλεμα (1841-42)

Hospenthal: ηλιοβασίλεμα (1840-43)

Κόκκινα σύννεφα (1820-1830)

Ποταμός με δέντρα: ηλιοβασίλεμα (1820-30)

Μπλε και κίτρινο (1840)

   O Τέρνερ χρησιμοποίησε πρώτος την επονομαζόμενη οπτική ανάμιξη των χρωμάτων, σχεδόν πουαντιγιστικά, έχοντας μάθει την τεχνική από τον Τισιανό και επηρεάζοντας στη συνέχεια τον Σερά και τους νεοϊμπρεσσιονιστές μέσω του Ράσκιν (μια ενδιαφέρουσα ανάλυση παρουσιάζει ο Gerald E. Finley στο άρθρο του Τurner: an early experiment with colour theory, Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, Vol. 30 (1967), σ. 357-366) 

Το κάστρο Νόραμ από τον ποταμό Τουίντ (1822-23)

   Αυτός ήταν που υπονόμευσε την προοπτική και τον αναγεννησιακό χώρο, χρησιμοποιώντάς την για τους δικούς του εκφραστικούς σκοπούς.

Βροχή, ατμός και ταχύτητα (1844)

H πυρκαγιά της Βουλής των Λόρδων και των Κοινοτήτων (1835)

Η Ρώμη απ΄ το Βατικανό (1820)

 

   Υπήρξε γνήσιο παιδί της βιομηχανικής επανάστασης με πολλούς τρόπους, χρησιμοποιώντας τεχνικές χαρακτικής συστηματικά για μαζική παραγωγή προκειμένου να αγγίξει το ευρύ κοινό και προεικονίζοντας την έλευση της φωτογραφίας.Ταυτόχρονα, ακόμα και στα ειδυλλιακά του τοπία δεν παύει να βλέπει μπροστά. Ένα παράδειγμα, είδαμε παραπάνω και σε προηγούμενη ανάρτηση με το πασίγνωστο έργο του Βροχή, ατμός και ταχύτητα, ενώ στο παρακάτω έργο (Κάστρο Μπάρναντ), τα δέντρα κάτω αριστερά μένουν εκτός κάδρου, καθώς ο ξυλοκόπος πλησιάζει απειλητικά, κάτι που θα μιμηθούν πολλά χρόνια μετά όλοι οι άλλοι ζωγράφοι και οι φωτογράφοι

Barnard Castle, Durham (1825)

   

Τέλος, υπήρξε από τους ελάχιστους και πρώτους ζωγράφους που μάς άφησαν και αρκετά δείγματα ερωτικής τέχνης.

Ερωτικά σχέδια (1805)

 Όπως λέει o Norbert Lynton "...το έργο του Τέρνερ προσβλέπει πέρα από τον ιμπρεσιονισμό, στον εξπρεσιονισμό με την παραφορά και την τεχνική του ελευθερία, και στον φουτουρισμό με τις προθέσεις του."

Ουσιαστικά, έχοντας μελετήσει και αφομοιώσει πλήρως τα διδάγματα του Τισιανού και των Ενετών ζωγράφων της Αναγέννησης, τον μεγάλο δάσκαλο του φωτός και της σκιάς, τον Ρέμπραντ, καθώς και τους τοπιογράφους που είχαν προηγηθεί, ο Τέρνερ αποστάζει και συνοψίζει μέσα στο έργο του όλη την ουσία του παρελθόντος, προσφέροντας ταυτόχρονα τον σπόρο του μέλλοντος.