Η γεωμετρικότητα του χρώματος, ο Σεζάν και η Καπέλα Σιξτίνα

   Μια από τις ιδιαιτερότητες του έργου του Σεζάν είναι ότι χρησιμοποιεί το χρώμα κατασκευαστικά, μέσω των περίφημων μετατονισμών του για να εκφράσει τη φόρμα, αποκαλύπτοντας και όχι κρύβοντας αυτό που απομακρύνεται από το φως. Εκεί που συνήθως οι ζωγράφοι χρησιμοποιούσαν πυκνή σκιά για να αποδώσουν τη σφαιρικότητα και να τονίσουν την προβολή, ο Σεζάν χρησιμοποιώντας ψυχρό χρώμα χαμηλότερης χρωματικής αξίας, δομημένο σε επίπεδα, στα μέρη που απομακρύνονται απ' το φως, μεταφράζει τις εντυπώσεις του βάσει λογικού συστήματος για να αποδώσει τη φόρμα και τον χώρο. Η οποιαδήποτε εντύπωση πλαστικότητας που επιτυγχάνεται με αυτό τον τρόπο δεν οφείλεται τόσο στην μάλλον αβέβαιη θεωρία ότι τα θερμά χρώματα προβάλλονται, ενώ τα ψυχρά υποχωρούν, αλλά στις μεταξύ τους αντιθέσεις.  

   Ένα παράδειγμα όπου φαίνεται ξεκάθαρα αυτή η αρχή είναι ο τρόπος με τον οποίο έχει δομήσει το πρόσωπο της Hortense Fiquet ή τα φρούτα στην νεκρή φύση παρακάτω.

   Το ενδιαφέρον όμως είναι ότι βρίσκουμε ήδη από την Αναγέννηση, κάποιους ζωγράφους που, βασιζόμενοι στο σύστημα του Τσενίνι, χρησιμοποιούσαν διαφορετικές αποχρώσεις από το φως στη σκιά για να αποδώσουν την πλαστικότητα του όγκου. Η συγκεκριμένη τεχνική ονομάζεται cangiante με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τις νωπογραφίες του Μιχαήλ Αγγέλου στην οροφή της Καπέλα Σιξτίνα, όπου το cangiante χρησιμοποιείται κατά κόρον και σε μεγάλη έκταση. Cangiante είναι η τεχνική όπου χρησιμοποιείται διαφορετική απόχρωση από τα φώτα στις σκιές. Η πλαστικότητα δεν επιτυγχάνεται με φωτοσκίαση και τη χρήση μαύρου. Αντιθέτως, συνήθως χρησιμοποιείται αγνό χρώμα στη σκιά και άλλη απόχρωση αναμεμιγμένη με λευκό ή αγνή και υψηλότερης αξίας στα φώτα. Όπως γράφει η Marcia Hall στο έργο της Color and Meaning:

"Cangiante modeling is achieved by shifting from one hue to another. Starting from the dark, the lights are provided by a contrasting hue paler in tone; the midtone may either be the dark pigment, paled with some white, or the light pigment in its pure form, or a third color. Effects similar to cangianti can be created by juxtaposing two fields of contrasting color that have little or no internal modeling. When speaking of cangiantismo as a mode, we do not imply that the hue must shift for every modeling sequence. What distinguishes it as a mode from the others, besides the extensive use of hue shift, is that it is blonde, like the Cennini style, with pure colors in the shadows."

Ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα:

Η σκιά στο μανίκι περνάει από λευκό σε κίτρινο-χρυσό.

Οι κίτρινοι μεσαίοι τόνοι του υφάσματος στον δεξί ώμο και αλλού.

Το πράσινο ύφασμα στο δεξί πόδι που περνάει σε κίτρινο και μετά σε λευκό.

   Σε κάθε περίπτωση δεν είναι τυχαίο ότι η συγκεκριμένη αντίληψη βρήκε την χαρακτηριστικότερη έκφρασή της στα χέρια ενός γλύπτη και μάλιστα σε ένα τόσο έντονα δραματικό έργο όσο η οροφή της Καπέλα Σιξτίνα. Όπως δεν είναι τυχαίο ότι κάτι ανάλογο μεταχειρίστηκε και ο Σεζάν μελετώντας το χρώμα όχι ως χρώμα, αλλά ως λογικό σύστημα για την απόδοση της φόρμας και του χώρου.