Και το φως εν τη σκοτία φαίνει: αναφορά στον Σπυρόπουλο

Γιάννης Σπυρόπουλο: Ό,τι απέμεινε, 1973

   Με αφορμή δύο έργα του Γιάννη Σπυρόπουλου που είδα πρόσφατα στη έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης και κάποια ερωτήματα που έχουν απασχολήσει έντονα κατά καιρούς τους κριτικούς, οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε ότι όταν μιλάμε για τον πατέρα της αφαίρεση στην Ελλάδα, αναφερόμαστε σε εκείνον του οποίου το έργο στο σύνολό του και όχι αποσπασματικά φαίνεται να βρίσκει στην «αφαίρεση» (ό,τι κι αν σημαίνει ο όρος «αφαίρεση»), την πλήρωσή του, το σκοπό, την Ιθάκη του. Γιατί πολλά στάδια μπορεί να περάσει το έργο ενός καλλιτέχνη και πολλοί είναι αυτοί που ενδεχομένως σε κάποια φάση να ερωτοτρόπησαν με την αφαιρετικότητα ή την αφαίρεση, αλλά το ερώτημα είναι ποιος είναι αυτός που είδε με αυτό τον τρόπο;

   Δεύτερον, είναι σχεδόν καθιερωμένη πρακτική στην Ελλάδα το έργο των Ελλήνων καλλιτεχνών να προσδιορίζεται από τους θεωρητικούς και τους κριτικούς της τέχνης ετεροαναφορικά, δηλ. σε σχέση και με σύγκριση προς καλλιτέχνες, τάσεις και ρεύματα του εξωτερικού. Δεν γίνεται έκθεση νέων ή ακόμα και καθιερωμένων καλλιτεχνών σε μουσείο ή γκαλερί στην Ελλάδα, όπου στα εισαγωγικά σημειώματα να μην γίνεται αναφορά στον Σεζάν, τον Ντυσάν, τον Πόλλοκ, τον Ντε Κούνινγκ ή δεν ξέρω κι εγώ ποιον άλλο τυχαίνει να είναι της μόδας εκείνη την εποχή. Αυτό όμως παραβιάζει τη θεμελιωδέστατη φύση της ίδιας της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Είναι σαν προσπαθούμε να ορίσουμε την τροχιά ενός πλανήτη σε σχέση με έναν ξένο ήλιο σε κάποιο άλλο σύστημα. Και ενώ, το φως μπορεί να ταξιδεύει από το ένα άστρο στο άλλο, μια τέτοια μετατόπιση βαρυτικού και φωτεινού κέντρου παραβιάζει τους νόμους της φύσης, ιδίως όταν μιλάμε για καλλιτέχνες που βρήκαν το δικό τους φως και είναι αυτόφωτοι. 

   Οπότε, ας σταματήσουμε να αναφερόμαστε στο έργο του Σπυρόπουλου σε σχέση με τον Σεζάν, τον Ρέμπραντ, τον Τάπιες, την art informel και άλλους πολλούς. Γιατί μπορεί τα άστρα να κοιτάζουν το ένα το άλλο και μερικά να χαμογελούν, το καθένα όμως έχει το δικό του φως και στην περίπτωση του Σπυρόπουλου είναι καθαρά Ελληνικό.