(Xie Zhiliu: Λωτός, chinaonlinemuseum.com)
Στο δημιουργικό αντίγραφο Ι είχα αναφερθεί στη μίμηση και την αντιγραφή μεγάλων έργων τέχνης ως τρόπο εκμάθησης, αλλά και ως εφαλτήριο για πρωτότυπη και δημιουργική δουλειά. Όπως είναι γνωστό, όλοι οι καλλιτέχνες του παρελθόντος μάθαιναν την τέχνη τους αντιγράφοντας προσεκτικά τα μεγάλα αριστουργήματα του παρελθόντος. Η μέθοδος αυτή δεν περιοριζόταν μόνο στα εικαστικά: ο Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ αντέγραφε στα κρυφά τις παρτιτούρες που ο αδερφός του δεν τον άφηνε να μελετήσει.
Το ζήτημα της αντιγραφής ως παιδαγωγική και δημιουργική πρακτική είναι τεράστιο, ενώ το φιλοσοφικό και πρακτικό ζήτημα της μίμησης από τον Αριστοτέλη μέχρι σήμερα ακόμα μεγαλύτερο. Στη δική μας παράδοση, έχουμε τη Βυζαντινή τέχνη, η οποία ως γνωστόν βασίζεται σε τεράστιο βαθμό στην αντιγραφή και μίμηση της παράδοσης. Στην Κίνα, εδώ και αιώνες, γίνεται κάτι αντίστοιχο.
Την περασμένη χρονιά έγινε στο Μουσείο Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης μία έκθεση αφιερωμένη στον Κινέζο ζωγράφο του 20ου αιώνα, Xie Zhiliu (Σε Ζίλιο). Το ενδιαφέρον της έκθεσης, πέρα από τα έργα του καλλιτέχνη, ήταν τα δείγματα που βρέθηκαν και εκτέθηκαν για πρώτη φορά στη Δύση και που αφορούσαν τον τρόπο εργασίας του Xie Zhiliu. Πρόκειται για διάφορα αντίγραφα παλαιότερων έργων κινέζικης τέχνης, κυρίως από την περίοδο των Σουνγκ, που έχουν γίνει σε διαφανές χαρτί αντιγραφής. Δηλαδή, ο Xie Zhiliu έπαιρνε τα αγαπημένα του αριστουργήματα και αντέγραφε λεπτομέρειες ή και τα έργα ολόκληρα, χρησιμοποιώντας διαφανές χαρτί.
(από την έκθεση "Mastering the Art of Chinese Painting", MET, 2011)
Ενώ ήταν γενικά γνωστό ότι οι Κινέζοι καλλιτέχνες αντέγραφαν τα πρότυπα που τους είχε κληροδοτήσει η παράδοση και χρησιμοποιούσαν αυτά για να δημιουργήσουν στη συνέχεια πρωτότυπη δουλειά (πασίγνωστο εγχειρίδιο τέτοιου τύπου είναι το Mustard Seed Garden Manual of Painting), δεν είχαμε δει μέχρι στιγμής απτά δείγματα (σχέδια, προσχέδια, σπουδές κλπ) που να αποκαλύπτουν αυτή τη διαδικασία, γιατί οι ζωγράφοι φαίνεται ότι τα κατέστρεφαν. Αυτή είναι η πρώτη φορά που είχαμε την ευκαιρία να δούμε κάτι τέτοιο στη Δύση χάρη στην κόρη του καλλιτέχνη και το Μετροπόλιταν. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι οι Κινέζοι δεν χρησιμοποιούσαν την απευθείας παρατήρηση από τη Φύση. Αντιθέτως. Γνωρίζουμε ότι την χρησιμοποιούσαν. Απλά, δεν φοβόντουσαν να μελετήσουν και να αντιγράψουν τα έργα των προηγουμένων, προκειμένου να δουν τις λύσεις που είχαν χρησιμοποιηθεί για τα διάφορα εικαστικά προβλήματα της ζωγραφικής. Οι επιπτώσεις μιας τέτοιας αποκάλυψης φρονώ ότι θα είναι φιλοσοφικά και πρακτικά πολλές και σημαντικές, γιατί αν υπάρχει στη σύγχρονη δυτική τέχνη ένα ταμπού, και μάλιστα τεράστιο, αυτό δεν είναι άλλο από την αντιγραφή. Και μάλιστα πάνω σε διαφανές χαρτί! (Υστερόγραφο 1/8/2012: εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση διαφανούς χαρτιού για την αντιγραφή προτύπων χρησιμοποιείται συνεχώς στην Κινέζικη και Γιαπωνέζικη καλλιγραφία. Στην Κινέζικη τέχνη, καλλιγραφία και ζωγραφική είναι αναπόσπαστα δεμένες μεταξύ τους κάτι που φωτίζει ακόμα περισσότερο την οργανική σχέση μεταξύ καλών και εφαρμοσμένων τεχνών.)
Περισσότερα στοιχεία και αρκετό υλικό από την έκθεση εδώ, ενώ ένα πολύ ωραίο άρθρο από τον Ken Johnson στο Art Review των New York Times εδώ. Τέλος, μια πολύ ενδιαφέρουσα διάλεξη από τον επιμελητή της έκθεσης, Maxwell K. Hearn:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου